Hoofdstuk 1:

De Basis van de Javaanse spelling

De Javaanse taal gebruikt tegenwoordig meestal het Latijnse alfabet, net als het Nederlands en Indonesisch.

Er is ook een eigen schrift, het Aksara Jawa, maar dat wordt minder vaak gebruikt en vooral in formele of culturele contexten.

Latijnse schrijfwijze van het Javaans volgt grotendeels de Indonesische spelling, maar er zijn een paar verschillen in klanken en woorden.

Javaans Uitspraak Opmerking

a als ‘a’ in kat of ‘aa’ in maan (afhankelijk van de positie) aan het einde vaak als ɔ uitgesproken, bv. basa → “basɔ”

e twee soorten: é (zoals in hé) en ê (schwa, zoals in de) vaak geen accenttekens in dagelijks schrijven

i als ‘ie’ in fiets 

o als ‘oo’ in boot of ‘o’ in pot afhankelijk van dialect

u als ‘oe’ in boek 

c altijd ‘tj’ zoals in tjap 

j als Engelse ‘j’ in jungle 

y als ‘j’ in ja vaak in midden of einde woord

dh zachte ‘d’, tong tegen tanden verschil met d

th zachte ‘t’, tong tegen tanden verschil met t

ny als ‘nj’ in Spanje 

ng als ‘ng’ in lang kan aan begin, midden of eind

2. Specifieke uitspraakregels

Eind-a:

Aan het einde van een woord wordt a vaak uitgesproken als een open o-klank (basa → basɔ). Behalve ora.

Dubbele klinkers:

Worden niet verlengd geschreven, de lengte zit in de uitspraak.

banyu (water) spreek je uit als baan-joe.

Klemtoon:

Meestal op de voorlaatste lettergreep (bása, wóngso).

Schwa-klank (ê):

Komt vaak in onbeklemtoonde lettergrepen: krêta (trein), pêncil (potlood).

Ingeslikte klanken:

In spreektaal kan k op het einde zacht of wegvallen (apik → api’).

3. Spelling in Ngoko en Krama

Javaans kent verschillende spraakniveaus (undha-usuk):

Ngoko → informeel, voor vrienden, jongere mensen

Krama → beleefd, formeel, tegen ouderen of vreemden

Krama inggil → zeer beleefd, vaak tegen hooggeplaatsten of bij ceremonies

📌 Spelling zelf verandert niet veel, maar de woordkeuze wél.

Voorbeeld:

Nederlands - Ngoko - Krama

Eten - mangan - dhahar

Gaan - lunga - tindak

Zitten - lungguh - lenggah

4. Veelgemaakte fouten en tips

Verwarring tussen c en s: cariyos (verhaal) ≠ sariyos (niet correct).

Schrijven zonder accenttekens: In educatieve context kan é en ê helpen bij uitspraak, maar in informele teksten laat men ze vaak weg.

Verwarring ng / ny: ngarep (voor) ≠ nyarep (niet correct).

Indonesische invloed: Woorden als saya (ik) worden in Javaans kula (Krama) of aku (Ngoko).